piątek, 9 sierpnia 2019

Duchowość w Medycynie Chińskiej

Duchowość w medycynie chińskiej i stara filozofia taoistyczna 


„Wielka Księga Żółtego Cesarza”, powstała ponad 4 tysiące lat temu, jest pierwszym przekazem traktującym o Tradycyjnej Medycynie Chińskiej. W tradycyjnym przekazie uważa się, że to Duch (Shen) stwarza wszystko, Bóg jest początkiem wszystkiego. Co możemy zrobić, żeby żyć długo i w dobrym zdrowiu? Jeśli wierzymy, że istnieje dusza, jesteśmy już blisko życia i dbania o nie. Chińska duchowość związana jest nieodłącznie z chińską medycyną tradycyjną oraz taoistycznymi praktykami długowieczności i rozwoju duchowego, w tym z taoistycznymi praktykami znanymi jako Qigong (Chi Kung) oraz Taiji (Tai Chi). Tradycyjna Medycyna Chińska naucza, że ciało i umysł są nierozerwalnie połączone- wiele dolegliwości, które medycyna Zachodu określa jako „zaburzenia psychiczne” są po prostu wynikiem nierównowagi energetycznej w organizmie spowodowanej szybkim tempem życia i niewłaściwym odżywianiem na co dzień. Dzięki zastosowaniu odpowiedniej diety, mieszanek ziołowych i odpowiedniego ruchu, uczy że możemy odzyskać kontakt ze swoim ciałem i wspomóc stan swojej psychiki w sposób zupełnie naturalny. 

Chiński Mędrzec Taoistyczny - Przebudzony i Oświecony - Iluminat

Niestety żyjemy w czasach, w których stres dotyka każdego, a takie emocje jak lęk, panika czy zamartwianie, towarzyszą nam na co dzień. Jeśli nie wiemy jak sobie z nimi radzić, możemy czuć się przygnębieni, ociężali psychicznie, mieć wybuchy agresji, zamykać sie w sobie czy finalnie popaść w tak częstą dziś depresję. Niedomagania poszczególnych narządów( nerki, wątroba, serce) wywołuje określone emocje (lęk, gniew, panika), które stopniowo zaniedbywane prowadzą do poważnych patologii. Terapia cielesna, psychiczna i duchowa według TMC, czyli zmiana nawyków żywieniowych i picie odpowiednich ziół jest oczywiście wolniejsza od klasycznych terapii farmakologicznych stosowanych przy zaburzeniach emocjonalnych, ale jest na pewno zdrowsza dla organizmu i pozwala wzmocnić go raz na zawsze a nie tylko tłumić objawy. 

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej, podobnie jak w innych naturalnych systemach medycznych, kluczową rolę odgrywa stan ducha lekarza, czy terapeuty. Do skutecznego leczenia pacjenta nie wystarczy tylko znajomość diagnozy i różnych środków terapeutycznych. Najważniejszy jest właściwy wewnętrzny kontakt z pacjentem, a ten możliwy jest tylko, jeżeli lekarz sam pracuje ze swoim wnętrzem, ze swoim duchem Shen. Należy sobie zdać sprawę z tego, że Medycyna Chińska pozbawiona sfery duchowej nie jest Tradycyjną, czy Klasyczną Medycyną Chńską, a tylko uproszczoną i zubożoną wersją tej wspaniałej starożytnej sztuki leczniczej. Klasyczna Medycyna Chińska pierwotnie była też, a może głównie, Sztuką Życia, dlatego zapoznanie się ze sferą duchową TCM jest ważne dla wszystkich terapeutów i pacjentów. Nietety w programach większości współczesnych szkół TCM brakuje miejsca na omówienie tego najważniejszego w TCM tematu. Nie jest to dobra sytuacja, dlatego należy poruszać sprawy duchowe zgodnie z naukami pradawnych taoistycznych mędrców, gdyż TCM, tradycyjna chińska medycyna wywodzi się z kręgów duchowości taoistycznej, gdzie pojęcia Drogi Niebios oraz Niebiaśńkiego Mistrza należą do najważniejszych. 

Tradycyjna chińska medycyna jest oparta na systemie energetycznym i  psychologiczno-duchowym człowieka. Akupunktura, ziołolecznictwo, dietetyka, masaż stóp On Zon Su. Szkoła Tradycyjnej Medycyny Chińskiej - Tradycyjna chińska medycyna jest oparta na systemie energetycznym i psychologiczno-duchowym człowieka. Energia, która powoduje, że rodzimy się i  żyjemy jest pierwotna i  ważniejsza niż sfera fizyczna, która jest wtórna. Diagnoza oparta jest na symptomach fizycznych, energetycznych i  psychologicznych. Objawy psychiczne i  energetyczne są pierwotne i  pozwalają wcześniej wykryć chorobę, zanim powstaną anomalie fizyczne. Przy czym nie należy obawiać się słowa "energia", dlatego że w  chińskiej medycynie każde zakłócenie równowagi energetycznej rozpoznaje się poprzez obserwację objawów fizycznych i  psychologicznych. 


Energia Qi jest niewidoczna, ale przejawy jej działania są jak najbardziej naukowo obserwowalne. Precyzyjna diagnoza energetyczna wymaga jednak dużej wiedzy teoretycznej i  wielu lat praktyki. Dotyczy to szczególnie niektórych niezwykle subtelnych metod diagnostycznych, takich jak diagnoza z  pulsu, czy też diagnoza meridianowa. W tradycyjnej medycynie chińskiej wyróżnia sie też wiele rodzajów energii witalnej, czyli funkcji, jakie ta energia spełnia w  organiźmie. Energie różnicuje się ze wzgledu na sposób ich powstania (z oddechu, pożywienia, itd.), jak i  ze względu na ich funkcje (energia obronna Wei Qi, energie poszczególnych narządów Zang Fu itd). 

W tradycyjnej medycynie chińskiej podkreśla się też prymat Ducha nad ciałem, przy uwzglednieniu wzajemnego oddziaływania tych sfer. Ściśle mówiac w  medycynie chińskiej ciało i  Duch stanowią nierozłączną całość nazywaną duchem ożywiającym Jing Shen. Do dobrze nam znanego hasła "w zdrowym ciele zdrowy Duch" można dodać hasło "zdrowy Duch pozwala zachować zdrowe ciało". W medycynie zachodniej pojęcie energii witalnej jest rzadziej używane, chociaż każdy lekarz i  pacjent musi przyznać, że na przykład różnice w  reakcjach poszczególnych pacjentów na identyczne terapie można wytłumaczyć tylko różnicami w  ich psychice i  witalności. W zachodniej medycynie nie ma też podziału na poszczególne energie rządzące ciałem i  Duchem człowieka. 

Pierwsza najważniejsza zasada: być szczęśliwym i wdzięcznym za życie.

Druga zasada: postępować zgodnie z naturą. Żółty Cesarz w rozdziale pierwszym księgi mówi, że trzeba respektować prawa Wszechświata. To Tao – droga naszego życia. W praktyce oznacza harmonię życia. Żeby ją wdrożyć w codzienność, należy zrozumieć cykl pięciu niebiańskich ruchów: Wody, Drzewa, Ziemi, Ognia i Metalu. To jest program życia – droga do integracji Ying i Yang, ziemi i nieba. Życie według rytmu pór roku. Woda generuje Drzewo – wiosną wysiewamy nasiono, podlewamy je, wyrasta roślina. Zaczyna się życie, by latem, wraz z ruchem do góry, przeżyć pełen rozkwit – tak przejawia się energia Ognia. Jesienią rośliny przestają już rosnąć – wszystko zasysane jest do Ziemi. Zawiązują się nowe nasiona – twarde jak Metal. Wiosną znowu będą potrzebować wody, by wzrosnąć. I tak będzie się działo rok za rokiem. Żyjąc zgodnie z prawem czterech pór roku, wiosną zasilajmy naszą energię i działajmy, latem wyciszajmy się i zażywajmy spokoju, jesienią koncentrujmy swoją energię, zima ją magazynujmy.

Trzecia zasada: przyjmować dobre jedzenie. W Chinach mówi się: „jedz ziemię, jedz niebo”. Oznacza to, żeby spożywać naturalną energię pochodzącą z tych jakości, czyli – nie jeść nic sztucznego. Chińskie pałeczki, służące do jedzenia, mają jeden koniec okrągły symbolizujący ziemię, a drugi kwadratowy na znak nieba. Podczas jedzenia palec środkowy między pałeczkami jest nieruchomy zgodnie z zasadą Yin. Porusza nimi energią Yang palec wskazujący.

Jakości nieba i ziemi odżywiają naszą florę bakteryjną w jelitach. Chińczycy traktują ją jako dodatkowy, odrębny organ, mamy jej 10 razy więcej niż komórek ciała. Niestety, współczesny przemysł przetwórczy, leki i chemikalia, niszczą florę bakteryjną. Efekt to choroby autoimmunologiczne, udary mózgu, nadciśnienie tętnicze, nowotwory, depresja. Te choroby pochodzą z supermarketów. Jedzenie tam sprzedawane jest wysokoprzetworzone i pełne toksyn. Podawane są one w tak małych stężeniach, że organizm nie ma szans się obronić gdyż nie jest w stanie wykryć tych śladowych ilości – niestety z czasem dochodzi do kumulacji toksyn i pojawiają się typowe symptomy zatrucia organizmu na obronę. Te trucizny są dla ciała niewidzialne, a przez to bardziej szkodliwe. I jeszcze jedna ważna rzecz: jedzenie musi nam smakować, być przyjemnością. Inaczej ciało nie będzie miało z niego pożytku.

Czwarta zasada: odreagować stres. Chińczycy uważają, że stres uszkadza duszę, ponieważ zaburza emocje. Stres nas wyniszcza, bo nie mamy czasu na harmonizację naszego wnętrza, na równowagę. Negatywne emocje to przede wszystkim: złość, nienawiść, zazdrość, frustracja, obawy, zamartwianie się, niepewność. Powinniśmy czuć je i uwalniać. Doskonałym do tego narzędziem jest medytacja. W naszym ciele jest dusza, w której zawarty jest swoisty kod życia. Jeżeli emocje niszczą duszę, niszczy się kod naszego przetrwania. Program życia zaczyna się mutować i pojawiają się choroby. Proszę, miejcie na uwadze szanowanie emocji. 

Duchowe aspekty rozwoju człowieka w medycynie chińskiej 


W starożytnych Chinach podejście do człowieka nie ograniczało się tylko do jego przejawów na płaszczyźnie fizycznej. Ważne, o ile nie ważniejsze, były także emocje oraz psychika. Medycyna chińska poszła jeszcze głębiej i przydała aspekt duchowy nie tylko człowiekowi jako takiemu, ale również jego poszczególnym narządom. Może się to wydawać dziwne we współczesnych czasach, że śledziona lub nerki mogą mieć swoją „duszę”, ale w medycynie orientalnej miało to istotne znaczenie. Pozwalało w pewien racjonalny sposób ująć nieuchwytny aspekt duchowy ludzkiego istnienia i dowodziło holistycznego podejścia do pacjenta. 

Shen

Podstawowym aspektem duchowym człowieka jest shen, które w najbardziej uproszczony sposób tłumaczone jest jako „duch”. Jest fundamentalną zasadą życia. Starożytni Chińczycy wierzyli, że pojawia się ono w ciele krótko po poczęciu i opuszcza je tuż po śmierci. Shen oznacza jaźń, duszę, ducha oraz siłę życiową. Zawiera w sobie umysłowe, psychiczne, emocjonalne i duchowe aspekty człowieka, a wyraża się poprzez jego osobowość, zdolności umysłowe i inteligencję. Shen utrzymuje świadomość, myśli, pamięć, sen, emocje, duchowość i psychikę. Każda dysfunkcja dotycząca powyższych aspektów jest związana z zaburzeniem shen. Całkowita manifestacja i równowaga umysłowo-emocjonalna danej osoby jest określana jako jej shen. 

Duchy narządów (pięć smoków) 

Według medycyny starożytnego Wschodu, każdemu narządowi wewnętrznemu w ciele człowieka przypisany jest konkretny przejaw duchowy, z których każdy posiada własną nazwę i charakter. Najważniejsze jest serce i dlatego właśnie ducha serca określa się jako shen, które definiuje tu świadomość, umysł, mądrość i oświecenie. W wątrobie zamieszkuje hun – aspekt duchowy związany z kreatywnością, rozwojem i wigorem. Po to duch charakteryzujący płuca, odpowiedzialny za instynkt i intuicję. Śledziona jest związana z yi, które zarządza myśleniem analitycznym, pomysłami i pamięcią. Natomiast duchem nerek jest zhi, określające siłę woli i charakteru danej osoby.

Serce – shen

Pomimo, że każda funkcja mentalna należy do konkretnego ducha (smoka), to jednak shen jest głównym ich koordynatorem, zapewniającym spójność procesu mentalnego i harmonię emocjonalną. Jest liderem zespołu wszystkich duchów. Shen z jednej strony jest odpowiedzialne za bycie świadomym, a z drugiej za odbieranie i interpretację wszelkich bodźców z zewnątrz. Niezależnie od pracy narządów zmysłu, umysł musi w spójny sposób odebrać i przeanalizować odebrane informacje. Inne funkcje shen to myślenie, obejmujące logikę, pamięć, kojarzenie i pomysły oraz szeroko rozumianą mądrość. Odpowiada także za sen i jego jakość, która zależy od spokoju umysłu oraz za duchowość, czyli rozumienie przez człowieka zdolności do wypełniania swojego przeznaczenia oraz do akceptacji rzeczywistości. Serce jest odpowiedzialne za poczucie radości i zadowolenia.

Wątroba – hun

Wątroba jest rezydencją ducha o nazwie hun, którego można przyrównać do zachodniej koncepcji duszy eterycznej. Zarządza on duchowymi aspektami wątroby, które wiążą się głównie z takimi emocjami, jak złość, pasja, rozdrażnienie i irytacja, ale również odpowiada za bardziej pozytywne kwestie, czyli planowanie, umiejętność podejmowania decyzji, wyobraźnię, kreatywność i po części za rozwój duchowy. Swobodny przepływ energii wątroby warunkuje płynne wyrażanie emocji i umiejętność panowania nad nimi. Tak jak shen odpowiada za harmonię emocjonalną, tak wątroba pomaga w odpowiedniej ekspresji emocji, zapobiegając zarówno ich tłumieniu, jak i nadmiernym wybuchom.

Płuca – po

Po jest najbardziej „materialnym” duchem ze wszystkich, czyli ma największy związek z cielesnością. Zamieszkuje płuca. Po jest najbliższe ciału fizycznemu i odczuciom cielesnym, takim jak dotyk czy ból. Reprezentuje instynkt obronny, samozachowawczy. Jest odpowiedzialne za właściwe reakcje organizmu oraz za odruchy, np. odruchowe cofnięcie się przed zbyt blisko przejeżdżającym samochodem. Płuca są też związane z wrażliwością, właściwą percepcją oraz zdolnością do introspekcji.

Śledziona – yi

Śledziona jest rezydencją ducha yi, który kieruje jej duchowymi, subtelnymi aspektami. Jest on powiązany z myśleniem, analizowaniem, planowaniem, zdolnością do koncentracji oraz pamięcią. Pamięć jest procesem, w który zaangażowane jest wszystkie pięć aspektów duchowych narządów, z czego śledziona jest odpowiedzialna za przyswajanie, dystrybucję i przechowywanie informacji. Także wspomnienia zależą głównie od yi, a są wspomagane przez ducha nerek zhi.

Nerki – zhi

Nerki są siedzibą zhi, ducha zwanego „zarodkiem stworzenia”. Odpowiada on głównie za siłę woli, w tym woli życia. Reprezentuje również siłę charakteru, odwagę oraz nasze pragnienia. Tak jak shen wyraża inteligencję, tak zhi symbolizuje mądrość życiową. Pozwala dostosować prawdziwe zdolności danej osoby do siły woli i do jej możliwości. 

Zaburzenia aspektów duchowych

Równowaga energetyczna w każdym narządzie skutkuje także właściwym funkcjonowaniem aspektu duchowego narządu. Jeśli jednak dochodzi do zaburzenia tego balansu i ekspresja danego ducha zmierza w niewłaściwym kierunku, staje się ona emocją. Emocje w medycynie chińskiej są reakcjami ducha na zmiany zewnętrzne. Jeśli te reakcje są adekwatne i właściwe, to powinny one umożliwiać normalne funkcjonowanie organizmu. Jeśli jednak emocje są w nadmiarze, zaczynają szkodzić i wówczas są nazywane szkodliwymi namiętnościami. W medycynie chińskiej emocja staje się przyczyną choroby, gdy nie adaptuje się ona do zmian zewnętrznych, czyli gdy jest nadmierna, stłumiona lub nieadekwatna.

Starożytni Chińczycy uznawali czynniki emocjonalne za wewnętrzny powód chorób i dokładnie analizowali efekt fizjologiczny każdej emocji. Uważali oni, iż emocje są wewnętrzne i nie przychodzą z zewnątrz oraz, że zaburzenia emocjonalne są korzeniem wszystkich innych chorób i cierpienia. Tę ideę powoli odnajdujemy już także w medycynie zachodniej, gdzie zaczyna się mówić o chorobach psychosomatycznych, o roli emocji i psychiki w powstawaniu chorób oraz o wpływie emocji na zdrowie fizyczne. Jak widać, chińscy lekarze już dawno zdawali sobie sprawę z tego, że zdrowie fizyczne i psychiczne są współzależne.

Pięć szkodliwych emocji

W medycynie chińskiej wyróżniamy pięć szkodliwych emocji, które powodują szkodliwe stany umysłu. Są to: gniew i złość, nadmierna radość (ekscytacja), żal i smutek, zamartwianie się oraz lęk, strach i przerażenie. Każda emocja odnosi się do jednego z pięciu ważnych narządów i stanowi jego niematerialny przejaw. 

Wątroba jest źródłem złości, która w stanach patologicznych może przejawiać się wściekłością, drażliwością, frustracją, stłumioną złością, nienawiścią czy zgorzknieniem. Nadmierna radość, będąca raczej niezdrowym podekscytowaniem uszkadza serce. Śledziona z kolei jest wrażliwa na zamartwianie się, nadmierne analizowanie i rozpamiętywanie, obsesyjne myślenie na dany temat, jak również martwienie się przyszłością.

Płuca ulegają uszkodzeniu w wyniku takich emocji jak smutek, melancholia, głęboki żal oraz poczucie niepokoju i stany depresyjne. Natomiast emocją, która przynależy do nerek jest strach, zarówno nagły i nadmierny, jak i przewlekły lęk. Zaburzenia nerek stają się źródłem strachliwości, niepewności, niezdecydowania i różnych obaw.

Zaburzenia emocjonalne

Nadmiarowe emocje uszkadzają odpowiadający im narząd, następnie potęgują jego dysharmonię, a w rezultacie wszystkie ostatecznie oddziałują na shen. Dzieje się tak dlatego, że shen serca jest najważniejszym aspektem duchowym człowieka i wytycza ono kierunek pozostałym czterem „duchom” i zarządza nimi. Gdy shen serca jest uszkodzone, będzie to prowadzić do zaburzeń aspektów duchowych pozostałych czterech narządów i odwrotnie.

U zdrowego człowieka emocje zazwyczaj nie wywołują poważnej choroby, są normalną i naturalną reakcją na różnego rodzaju bodźce zewnętrzne, trwają krótko i można sobie z nimi poradzić. Jeśli jednak „dopadną” osobę z zachwianą równowagą zdrowotną, osłabioną na poziomie zarówno fizycznym, jak i emocjonalnym, mogą przerodzić się w czynnik o silnie destrukcyjnym wpływie na zdrowie. Zwłaszcza jeśli pojawiają się nagle i nieoczekiwanie, mają skrajne nasilenie i/lub trwają przez długi czas.

Wówczas zakłócają przepływ qi, zaburzają równowagę między qi i krwią, niweczą harmonijne działanie narządów wewnętrznych. Może to w rezultacie spowodować zaburzenia na poziomie shen, które następnie mogą prowadzić do nieprawidłowej reakcji na bodźce zewnętrzne, efektem czego jest brak równowagi, konflikt wewnętrzny i zaburzenia umysłowe i/lub emocjonalne.

Wszystkie te pojęcia są dość trudne do wytłumaczenia i zrozumienia dla człowieka kultury europejskiej, zachodniej, materialnej. Świadczą jednak o holistycznym wymiarze medycyny chińskiej i stanowią przykład jedności, jaką tworzą umysł, duch i ciało w filozofii orientalnej. 

Religia i duchowość w Chinach 


Religia w Chinach – od stuleci jest zdominowana przez religie chińskie (taoizm i konfucjanizm) i buddyzm oraz pochodzące z nich nurty duchowości, mistyki i metafizyki. Te trzy systemy religijne i duchowe, często w Chinach wyznawane i uprawiane synkretycznie ukształtowały chińską kulturę religijną i duchową. Najważniejszą rolę dla Chińczyków, jak i pozostałych ludów Dalekiego Wschodu, odgrywał zawsze kult przodków, kult duchów przodków oraz kult dawnych mędrców (mistrzów mądrości). Na specjalnych domowych ołtarzykach i cmentarzach pali się kadzidła i składa ofiary przed niewielkimi tabliczkami, w których mieszka dusza zmarłego krewnego. 

Chińska Republika Ludowa od swojego powstania w 1949 roku prowadziła politykę nastawioną na nieomal całkowite wykluczenie religii i duchowości z życia społecznego. Wszystkie świątynie, meczety i kościoły zostały zamknięte między 1966 a 1979 rokiem (nawet taoistyczne). Religijne budynki były burzone lub przekształcone do innego użytku, duchowni zostali zmuszeni wrócić do świeckiego życia, a misjonarze do opuszczenia kraju. Lata 90-te XX wieku  przyniosły zdecydowaną poprawę sytuacji szczególnie pod względem praktyk religijnych. Chociaż chińska Konstytucja zapewnia wolność religijną, w praktyce państwo ściśle kontroluje wszelką działalność religijną, gdyż mogłaby stać się siedliskiem opozycji antypaństwowej (jak to już w historii Chin bywało). Zarejestrowanych jest tylko pięć stowarzyszeń religijnych (buddyzm, taoizm, islam, katolicyzm i protestantyzm), które mogą legalnie odprawiać obrzędy religijne. Jedynie taoizm i konfucjanizm to tradycje rzeczywiście tradycyjne dla całego Ludu Chińskiego. 

Pierwotne wierzenia chińskie, nazywane dziś zazwyczaj „mitologią chińską”, miały swoje korzenie jeszcze w epoce paleolitu. Zapełniały je potężne i straszliwe bóstwa, przedstawiane zazwyczaj w postaci odrażających potworów, takie jak Fuxi czy Shennong. Wierzenia te zaczęły zanikać na przełomie dynastii Shang i Zhou (I tysiąclecie p.e.ch.) na rzecz jednego, uniwersalnego kultu Niebios (天, Tian). Dały jednak początek tradycji taoistycznej i są szerszą bazą wspólnej kultury Chin, Indochin, Korei, Mongolii oraz Japonii. 

Konfucjanizm – rozumiany jako tradycja uznająca Konfucjusza za swego najwybitniejszego przedstawiciela – uczy przede wszystkim, jak prawidłowo żyć. Uczy moralności, którą człowiek wyrabia w sobie samodzielnie, bez nadprzyrodzonego wsparcia. Człowiek osiąga doskonałość przez samodoskonalenie, konsekwentne praktykowanie cnót i poddanie się zrytualizowanym formom współżycia rodzinnego i społecznego. Rytuał (li), obejmujący swoim zasięgiem większość znaczących ludzkich sytuacji, oraz doskonała cnota (ren) to dwie główne treści konfucjańskiego nauczania, zewnętrzna i wewnętrzna, jednakowo ważne i wzajemnie od siebie zależne. Konfucjusz - chiń. 孔子 lub 孔夫子; pinyin: Kǒng Zǐ lub Kǒng Fūzǐ; dosł. „Mistrz Kong” żył w latach 551-479 p.e.ch., był jednym z najwiekszych chińskich filozofów i etyków. Biografia Konfucjusza zawarta jest w 77. rozdziale "Shiji" (Zapiski Historyczne). Na imię miał Qiu (丘) czyli „pagórek”, prawdopodobnie z powodu wypukłego czoła, według wierzeń Chińczyków, znamionującego inteligencję. Zwany był też Zhongni (仲尼). Urodził się w państwie Lu (obecnie prowincja Shandong). Wychowywała go samotnie matka, poznał biedę i trudy życia. Dzieciństwo spędził w Qufu pod Yanzhou, gdzie od małego musiał fizyczną pracą zarabiać na siebie i swoją matkę.

Mając 15 lat Konfucjusz podjął naukę, którą sam opłacał wytężoną pracą. Posiadając początkowo jedynie umiejętność strzelania z łuku, był nadzorcą stad owiec i wołów. W wieku 19 lat ożenił się i rozpoczął karierę urzędniczą. Zdobył sławę człowieka niezwykle uczonego, miał znać na pamięć klasyczną „Księgę Pieśni”. Był kolejno naczelnikiem spichlerzy, nadzorcą pól książęcych i ludzi doglądających zwierząt ofiarnych. W 530 p.n.e. założył szkołę, w której uczono pisma, zasad zachowania się i podstawowej wiedzy. Około 517 p.n.e. spotkał się z Laozi. Domagał się powierzenia przywództwa „ludziom szlachetnym i uczonym”, bez względu na ich pochodzenie. Od 498 p.e.ch., jego uczniowie zaczęli obejmować najwyższe stanowiska w rządzie. Źródła konfucjańskie podają liczbę nawet do 3000 uczniów wykształconych przez Konfucjusza. Według legendy gdy umarł uczniowie opłakiwali go przez 3 lata, a najwierniejszy, Zigong, spędził na grobie mistrza 6 lat, twierdząc: „Od początku ludzkości aż do dziś nie było człowieka równego Konfucjuszowi”... 

Konfucjusz twierdził, że zmysł moralny u człowieka jest odpowiednikiem kosmicznego porządku natury. Urzekał ludzi swą uczciwością, prawością i nauczycielskim entuzjazmem. Ponad 70 jego bezpośrednich uczniów zostało wybitnymi uczonymi chińskimi. Konfucjusz zredagował lub opracował wiele klasycznych ksiąg, które składają się na tzw. „klasykę konfucjańską”: „Pięcioksiąg konfucjański” (do którego należy też "Księga Przemian": Yijing) oraz „Czteroksiąg konfucjański” (do którego należy również „Księga Mencjusza”). Zbiór tych dzieł do 1905 roku stanowił podstawę egzaminów dla kandydatów do służby państwowej w Chinach. Starsze źródła upatrują w nim również autora Yijing lub komentarzy do tej księgi znanych jako „Dziesięć Skrzydeł”. Ostatecznie w II wieku e.ch., konfucjanizm został uznany w Chinach za ideologię państwową, a jego samego uhonorowano tytułem Największego Mędrca-Nauczyciela. Około 175 roku e.ch., jego maksymy wykuto na kamiennych tablicach, których fragmenty zachowały się do dziś. W 555 wydano dekret cesarski nakazujący wybudowanie świątyni ku czci filozofa w każdym mieście, będącym siedzibą władz okręgu. W 637 rozpoczęto umieszczanie jego wizerunków w szkołach. Za panowania dynastii Tang do wyżej wspomnianego tytułu Największego Mędrca-Nauczyciela dodano tytuły Najwyższego Mistrza (665), Pierwszego Świętego (1013), a także honorowy tytuł królewski (739). Kolejnym ważnym wydarzeniem w historii budowania jego kultu było nadanie mu, za panowania dynastii Song, honorowego tytułu cesarskiego (1048). Panowanie dynastii Yuan i Ming przyniosło proklamowanie go Wielkim Nauczycielem Narodu oraz Najdoskonalszym, Najprzenikliwszym, Najcnotliwszym Nauczycielem. 

Konfucjusz nie pozostawił pism – jego nauczanie zebrano w księdze "Dialogi konfucjańskie". Głównym tematem rozważań było codzienne życie ludzi i stabilność społeczeństwa. Jego zdaniem podstawowymi cnotami są: humanitaryzm, praworządność, poprawność, mądrość i lojalność. Cnoty te realizują się w pięciu powinnościach, czy też fundamentalnych relacjach społecznych: między panującym i urzędnikiem, ojcem i synem, starszym i młodszym bratem, mężem i żoną oraz między przyjaciółmi. Moralność jednostki i podstawowa rola rodziny jest fundamentem i gwarantem stabilności państwa. Konfucjusz dużą rolę w kształtowaniu ładu społecznego przypisywał wykształceniu, które obejmowało także kwestie ducha i serca. Doktryna Konfucjusza (konfucjanizm) była rozwijana początkowo przez uczniów, a później przez filozofów-następców i komentatorów (Mencjusz, Xunzi, neokonfucjanizm). Myśl konfucjańska objęła zasięgiem obszar Chin, Japonii, Korei i Wietnamu. 

Konfucjusz zajmował się zagadnieniami etycznymi, społecznymi, a nawet politycznymi. Był tradycjonalistą stojącym na straży szeroko pojętej tradycji. Nauczał nienagannych manier i użyteczności dla państwa i społeczeństwa. Uważał iż z każdej nazwy wynika coś, co tworzy istotę rzeczy, do której dana nazwa się odnosi. Rzeczy więc powinny pozostawać w zgodzie z tą idealną istotą. Czyli rzeczywistość powinna odpowiadać nazwie ją określającą. Z każdej nazwy, określającej stosunki społeczne, wynikają konkretne obowiązki i odpowiedzialność. Władca, minister, ojciec i syn - osoby noszące te nazwy, muszą spełniać obowiązki wynikające z nazwy. 

W zakresie cnót Konfucjusz podkreślał:

+ Prawość (yi) - jest powinnością, obowiązkiem, spełnianiem słusznych rzeczy ze względu na zawarte w nich dobro moralne. Prawość jest jedynie wtedy prawością, gdy nie ma w niej korzyści. Korzyść (li) jest przeciwieństwem prawości (yi). 
+ Humanitarność (ren) - "kochanie innych", człowiek, który kocha (miłuje) innych jest w stanie spełniać dla dobra innych swoje obowiązki w społeczeństwie. Konfucjusz często nauczał o człowieku ren (humanitarnym), który posiada wiele cnót połączonych w sobie, wtedy można humanitarność rozumieć jako cnotę doskonałą. W praktyce humanitarności muszą być względy dla innych: "Nie czyń innym, czego dla siebie nie pragniesz" ("Dialogi" XII, 2) 

W praktyce humanitarności Konfucjusz wyróżnia:

+ Lojalność wobec innych (zhong) - aspekt pozytywny, gdy czyni się dla innych to, co chciałoby się dla siebie.
+ Altruizm (shu) - aspekt negatywny, nieczynienie innym tego, czego nie chce się dla siebie.

Z idei prawości Konfucjusz wyprowadza zasadę działania bez nagrody, ponieważ każdy człowiek ma obowiązki, które musi wypełniać. Wartość wynikająca z działań nie leży w efekcie, lecz w podjętym wewnętrznym wysiłku. Należy działać wypełniając obowiązki, a efekty powierzyć woli Niebios, losowi, przeznaczeniu (ming). Rozumieć ming znaczy rozumieć nieuniknioność świata i w związku z tym nie zwracać uwagi na zewnętrzne porażki lub powodzenia, a działać i wypełniać swoje obowiązki. Efektem takiego działania jest szczęście, ponieważ jesteśmy wolni od niepokoju o powodzenie naszych działań i od lęku przed porażką.

Termin „taoizm” odnosi się do medytacji filozoficznej oraz wierzeń i praktyk, skupionych wokół koncepcji Dao (czytaj: Tao) czyli Drogi, a także Boga jako Ostatecznej Rzeczywistości i metafizycznej podstawy wszelkiego bytu. Tekstem „wyjściowym” dla wszystkich form taoizmu jest Daodejing – „Księga Drogi i Cnoty”, której dawny autor Laozi, czyli Stary Mistrz, jest też jednym z najwyższych deifikowanych bóstw  taoistycznego panteonu, nazywanym Taishang Laojun (Najwyższy Pan Lao lub Najwyższy Stary Pan). „Księga Drogi i Cnoty” powstała prawdopodobnie około IV wieku p.e.ch. choć tradycja sytuuje ją w VI wieku p.e.ch., ale taoizm jako religia pojawił się masowo dopiero w II wieku e.ch., wcześniej pozostając tradycją bardziej misteryjną i całkiem ezoteryczną. Symboliczną datą jego otwarcia i umasowienia jest rok 142, kiedy Najwyższy Pan Lao objawił się niejakiemu Zhang Daolingowi i przekazał mu sekretne nauki, które ten rozpowszechnił. Dało to początek zorganizowanemu ruchowi religijnemu uznawanemu za najwcześniejszą formę taoizmu masowego. Od tamtej pory przez stulecia pojawiały się różne tradycje czy „szkoły” Dao, które przypominały rozmaitych starych bogów oraz deifikowanych mistrzów i nowe święte teksty, pewne  wyobrażenia kosmologiczne oraz wizje zbawienia (indywidualnego lub powszechnego) i towarzyszące im praktyki duchowe. 

Mniej więcej od XIV wieku taoizm podzielił się na dwa główne typy funkcjonujące do dzisiaj: taoizm monastyczny, skoncentrowany wokół świątyń i klasztorów, nazywany Quanzhen („Pełnią Doskonałości”), oraz taoizm Zhengyi („Prawidłowej Jedności”), którego kapłani zakładają rodziny, a ich tytuły i uprawnienia dziedziczone są z ojca na syna. 

Według taoizmu świat znajduje się w stanie dynamicznej równowagi. Dwa pierwiastki: yang (męski, jasny, aktywny, dynamiczny, działający) i yin (żeński, ciemny, bierny, przyjmujący) uzupełniają się wzajemnie. Symbolem bezustannej zmiany i dopełniania się przeciwieństw jest koło taiji. Przedzielone jest esowatą linią na dwie połówki, ciemną i jasną, czyli yin i yang. Każde z nich zawiera odrobinę drugiego w postaci małej plamki na swym polu. Zasada przechodzenia yang w yin i na odwrót, dynamicznej równowagi i cyklicznej zmienności, to dziedzictwo filozofów przyrody szkoły yin-yang. Ich też pomysłem, konkretnie Zou Yana, jest system pięciu żywiołów (ziemia, drzewo, ogień, metal, woda) budujących świat. Zasady ich tworzenia i niszczenia stały się podstawą chińskiej filozofii przyrody i medycyny. 

Laozi - wym. [ˈlaʊˈdzʌ]; chiń. 老子; dosł. „Stary Mistrz”; nazwisko: Li Er (李耳); nazwisko pośmiertne: Li Dan (李聃) – to półlegendarny chiński filozof i mędrzec, twórca taoizmu. Autor Daodejing (Tao Te King), jednej z najważniejszych ksiąg taoizmu, zarówno filozoficznego, jak i religijnego. Istnienie Laozi nie zostało definitywnie potwierdzone historycznie. Według tradycji żył w VI wieku p.e.ch., a więc był współczesny Konfucjuszowi mistrzem mądrości. Niektóre przekazy mówią, że był jego nauczycielem, co zdaniem części historyków można uznać za taoistyczną doktrynę, którą miała w ten sposób wskazywać, że konfucjanizm jest niejako odpryskiem taoizmu, chociaż w swej istocie Konfucjusz działał pośród ludu wyznającego stary taoizm. Inna legenda mówi, że Laozi po śmierci odjechał na zachód i przebywszy Himalaje, trafił do Indii, gdzie został nauczycielem, lub nawet ojcem historycznego Gautama Buddy. W ten sposób taoistyczni nauczyciele dowodzą, że również buddyzm, który śladowo przybył do Chin już około II wieku p.e.ch., jest odpryskiem indyjskim rodzimego taoizmu. Wraz z rozwojem tzw. taoizmu religijnego w okresie dynastii Han, Laozi zaczął być deifikowany. Od tego czasu jest przedstawiany jako nieśmiertelny (xian), który dzięki odpowiednim ćwiczeniom osiągnął nadludzkie moce (siddhi). W taoizmie religijnym bywa także bóstwem Laojun. Nazwisko Li sprawiło, że uznała go za swego przodka dynastia Tang, założona przez Lǐ Yuāna (李淵) w 618 roku e.ch. Była to złota epoka taoizmu, a Laozi doczekał się sanktuarium w Louguantai, gdzie według legendy miał podyktować (lub napisać) Daodejing przed odejściem na zachód. Laozi był żonaty, miał syna Zonga, który został później wodzem w państwie Wei. 

Tradycyjna biografia Laozi znajduje się w „Zapiskach historyka” (Shiji) z II wieku p.e.ch. Urodził się 14 dnia siódmego miesiąca trzeciego roku panowania króla Dingwanga z dynastii Zhou, 54-tego roku 34-tego cyklu, czyli w 604 roku p.e.ch., we wsi Quren, w gminie Lai, w okręgu Ku Xian, w chińskim państwie Chu. Jego nazwisko rodowe brzmiało Li, imię Er, pośmiertny przydomek Dan, dlatego znany był jako Laodan czyli „stary Dan” (Dan znaczy też „długie ucho”, symbol długowieczności), zaś potomni nazywali go po prostu Laozi, co znaczy „Stary Mistrz”, gdyż spośród wielkich mędrców wschodu pojawił się jako pierwszy. Pracował na dworze króla z dynastii Zhou, gdzie piastował dość niski urząd archiwisty w państwowej bibliotece. Starał się żyć w odosobnieniu i unikał sławy, był łagodny, wyrozumiały i skromny, nie pragnął zaszczytów ani bogactw. W wieku około 75 lat, około 531 roku p.e.ch., udał się na Zachód, a także w kierunku Indii, gdzie miał pod drzewem bodhi nauczać Gautama Buddę zmierzającego do oświecenia. Przez uczniów nazywany Najwyższym Starym Mistrzem (太上老君) Tàishàng Lǎojūn. Żył znacznie ponad 100 lat, najprawdopodobniej około 120 lub nawet 150 lat, co oznacza, że żył i nauczał jeszcze w początku V wieku, a przeżył w zdrowiu i harmonii całe VI stulecie p.e.ch. 

Mówiono, że Laozi jest mędrcem, który ukochał ubóstwo. Jego największy uczeń Zhuangzi (Czuang Tsy), który jednak nigdy nie widział go na oczy, pisał: „Wszyscy ludzie biorą to, co pełne, on sam jeden wybrał to, co puste. Nie gromadził i dlatego miał nadmiar i to jakże wspaniały nadmiar! Postępowanie jego było pełne godności, lecz bez wysiłku. Nie uprawiał działania i śmiał się z przemyślnej zapobiegliwości. Wszyscy ludzie szukają szczęścia, on jeden osiągnął całkowitość swej natury przez uleganie przyrodzonemu biegowi rzeczy. Głębię uważał za podstawę, a umiarkowanie za regułę. Mówił: to co twarde będzie rozkruszone, a to, co ostre, stępione. Był zawsze łagodny i wyrozumiały dla wszystkich i nigdy nie był napastliwy w stosunku do innych”.' Gdy pewnego dnia odwiedził go Konfucjusz i zapytał, co należy robić, by uczynić życie innych ludzi lepszym, Laozi miał odpowiedzieć: „Tak jak komary nie pozwalają człowiekowi zasnąć, tak gadanie o powinnościach wobec innych wprawia mnie w irytację. Nie przejmuj się tym! Staraj się jedynie utrzymywać swój świat w takiej prostocie, jaka tylko jest możliwa. Pamiętaj: tak jak wiatr wieje, gdzie i kiedy chce, tak pomyślność pojawi się sama, gdy tylko będzie miała na to ochotę. Bądź naturalny, daj się ponieść wiatrowi”. Konfucjusz wychodząc ze spotkania miał według legendy powiedzieć: „Ptaki latają, ryby pływają, zwierzęta biegają. Ten, kto biega, może wpaść w pułapkę, ten, kto pływa, w sieć, tego, kto fruwa, może dosięgnąć strzała, ale oto mamy Smoka. Nie wiem, jak galopuje na wietrze ani jak dostaje się do nieba. Wiem tylko, że dziś widziałem Laozi i mogę rzec, że widziałem Smoka” (tekst pochodzi z „Shiji”). 

W rodzinnej wiosce, obecnie noszącej nazwę Luyi pochowano jego matkę, a także szczątki pozostałe po wielkiej przemianie w tęczowe ciało niebiańskie na szczycie góry. Miejsce pochówku matki i jego pozostałości stanowi dziś wielką atrakcję turystyczną. Kultem otoczona jest również święta góra, z której według legendy został uniesiony po swej śmierci ku niebu jako mędrzec nieśmiertelny przeistoczony w bóstwo. Jego uczniowie duchowi mówili o nim, że był „wcieleniem pierwotnego tchnienia wszechświata”. Wraz z rozwojem i umocnieniem taoizmu religijnego zaczęto upatrywać w nim istotę kosmiczną i boską, a także wiązać z osobą mitologicznego Żółtego Cesarza [Huangdi]. Przypisuje się jemu autorstwo wielu klasycznych ksiąg, mówi się też, że odkrył lub otrzymał sekret nieśmiertelności i pozostaje wiecznie żywym, oczywiście jako czysta świadoma jaźń w niebiańskim świecie duchowym. Jeden z popularnych przekazów głosi, że za swojego długiego żywota zawędrował do Indii, gdzie osobiście uczył Siddharthę Gautamę, którego spotkał medytującego pod drzewem bodhi. W wyniku tej nauki Gautama doznał oświecenia i stał się Buddą. Potem mistrz Laozi powrócił na swoją ulubioną górę w Chinach na której szczycie miał zwyczaj medytować i modlić się. 

Taishang Laojun - chiń. 太上老君, pinyin Tàishàng Lǎojūn) – to deifikowana postać Laozi, twórcy czy ściślej kompilatora taoizmu rozwiniętego na bazie starych tradycji etnicznych Chin. Znany również jako Daode Tianzun (道德天尊) i Taiqing (太清). Taishang Laojun jest jednym z trzech głównych bóstw taoizmu religijnego (Sanqing), uważanym często za boga najwyższego i przedwiecznego. Zdaniem wyznawców jest upersonifikowanym Dao wszechświata. To właśnie on wedle legendy w 142 roku zesłał objawienie Zhang Daolingowi dla ratowania tradycyjnej kultury i duchowości Chin. W okresie panowania dynastii Tang, ubóstwiony Laozi został uznany za przodka rodu panującego i jego formalnego opiekuna. Dekretem cesarza Gaozonga z 666 roku nadano mu tytuł Taishang Xuanyuan Huangdi (太上玄元皇帝) - Cesarz Najwyższego Porządku. Laozi został także wyniesiony ponad Konfucjusza i Buddę, co posiada swoją moc aż do czasów współczesnych. Za czasów dynastii Song (960-1279) kult deifikowanego Laozi zaczął tracić na znaczeniu na rzecz Xuanwu (jap. Genbu) - starożytnego bóstwa w postaci Wielkiego Żółwia Północy, jednego z czterech strażników nieba i symbolu nieśmiertelności. Xuanwu zazwyczaj przedstawiany jest jako żółw i wąż, a dokładniej - jako wąż owinięty wokół żółwia. W starożytnych Chinach żółw i wąż były, w sensie religijnym i duchowym, symbolami długowieczności. Za czasów dynastii Han Chińczycy często nosili wisiorki i amulety w kształcie żółwia. W wyniku wpływów kultury chińskiej na sąsiednią Japonię, japońskie tytuły szlacheckie i godności publiczne wiązały się z prawem do używania symbolu żółwia. 

Laozi nauczał: Dao jest nienazywalne, jeśli się je nazwie już nie jest niezmiennym, prawdziwym Dao. Bezimienne Dao jest prapoczątkiem nieba i ziemi. Jest nieociosanym blokiem, a gdy po raz pierwszy blok został ociosany pojawiły się nazwy. Dao jest nienazywalną, nieokreśloną zasadą, podstawą świata. Dao jest zasadą działającą i potencjalną. "Kiedy rzecz osiąga skrajność, odwraca się od niej". Każda rzecz, osiągając skrajność w swoim rozwoju, zmienia się we własne jakościowe przeciwieństwo, np. dobro przechodzi w zło, a zło w dobro. Jest to prawo natury, zwane ruchem Dao. Zalecał poznanie praw natury i kierowanie swoimi działaniami zgodnie z nimi, co Laozi nazywa praktykowaniem oświecenia. W taki sposób człowiek może żyć bezpiecznie i osiągnąć swoje cele (zachować życie i unikać szkody i niebezpieczeństw w świecie ludzi). Człowiek, który żyje ostrożnie, musi być łagodny, pokorny i poprzestać na małym, w ten sposób zabezpiecza się przed dojściem do skrajności. Kiedy człowiek działa zbyt wiele, jego czyny przynoszą jedynie szkodę, a nie pożytek. W związku z tym Laozi nauczał zasady niedziałania (wuwei) mówiącej o ograniczeniu działania w celu uniknięcia skrajności. Ludzie poszukują szczęścia i upatrują go w spełnianiu swoich pragnień, lecz gdy próbują zaspokoić ich zbyt wiele, uzyskują rezultat przeciwny zamierzeniom – cierpienie. Dlatego też Laozi nauczał, by mieć mało pragnień i że ludzie powinni posiadać niewielką wiedzę, a wtedy spełnią się ich wszystkie pragnienia i zdobędą prawdziwą mądrość. Laozi nauczał, że państwo idealne to takie, na którego czele stoi mędrzec, ponieważ on jedynie umie rządzić zgodnie z ruchem Dao. Według Laozi, każdy człowiek powinien kroczyć właściwą drogą (chińskie Tao pisane jako Dao znaczy „droga”- „siła kosmiczna”, tu chodziło raczej o najwyższy byt moralny) mędrca, który koncentruje się na kontemplacji najmniejszych detali życia z zachwytem dziecka. 

Bakua - Osiem Trygramów

Czang Ling albo Czang Tao-ling (Zhang Daoling), zajmujący się alchemią i uzdrawianiem za pomocą boskiej magii, utworzył w zachodnich Chinach w II wieku e.ch., tak zwane tajne stowarzyszenie taoistyczne. Ponieważ od każdego członka pobierał składkę wysokości pięciu miarek ryżu, ruch ten nazywano taoizmem „pięciu miarek ryżu" (wu-tou-mi tao). Czang Tao-ling, który w myśl starych nauk otrzymał objawienie od Lao Tzu, stał się pierwszym „niebiańskim mistrzem". Legenda głosi, że zdołał w końcu sporządzić eliksir życia i wstąpił do nieba, dosiadłszy tygrysa na górze Lung-hu (Góra Smoków i Tygrysów) w prowincji Kiangsi. Od Czang Tao-linga zaczyna się długa, wielosetletnia linia „niebiańskich mistrzów", z których każdy staje się jego duchowym wcieleniem. Zhang Daoling urodził się około 34-tego roku (e.ch.) w Pei w prow. Jiangsu, zmarł 156 w Hanzhong – zostawszy chińskim filozofem religijnym i misteryjnym. W latach 125–144 na górze Humingshan w Sichuanie praktykował Dao, w roku 141 uznany został Mistrzem Najwyższej Jasności i Tajemnego Początku; miał zdolności uzdrowicielskie, w ceremoniach uzdrawiania wykorzystywał talizmany i zaklęcia, ważną ich częścią było publiczne wyznanie przewinień przed wspólnotą uczniów Dao. Zasłynął jako krzwiciel taoizmu religijnego i duchowego. Uważa się go za jednego z prawdopodobnych autorów Xiang’er (想尔), komentarza do Daodejing. Zhang Daoling żył i działał w prowincji Syczuan. Tradycja uważa go za potomka Zhang Lianga. Zgodnie z legendą w 142 roku otrzymał głęboko oświecające objawienie od Taishang Laojuna (ubóstwionego Laozi), który przekazał mu swoje nauki i nadał rangę Niebiańskiego Mistrza (天師) Tianshi. Na skutek otrzymanego objawienia Zhang założył Szkołę Niebiańskich Mistrzów (天師道) Tianshi Dao, pierwszą otwartą szkołę taoizmu religijnego i miteryjnego. Jej wyznawcy podzieleni byli na jednostki terytorialne z własnymi naczelnikami jijiu (祭酒), dokładnie na 24 terytorialne zhi (治) okręgi. Każda rodzina musiała płacić roczny podatek w wysokości pięciu miar ryżu, od którego pochodzi inna nazwa szkoły – Szkoła Pięciu Miar Ryżu (五斗米道) Wudoumi Dao. Uczniowie taoizmu zwani uczniami Drogi (Dao) wierzą, że Zhang Daoling nie umarł, lecz wstąpił do nieba i stał się jednym z nieśmiertelnych świętych mistrzów duchowych na niebiosach. 

Taoizm posiada magiczne sztuki takie jak: kontrola oddechu związana z qi 氣 i stara sztuka oddechu guqi (故氣), alchemia jindan (金丹), dieta zdrowia, sztuka erotycznej wstrzemięźliwości zapewniająca osiągnięcie jak największej fizycznej i psychicznej mocy oraz maksymalne przedłużenie życia, ćwiczenia psycho-fizyczne daoyin (導引), sztuka talizmanów i zaklęć usuwających duchy znana jako fuzhou (符咒), w związku z tym powstawały nawet legendy o nieśmiertelnych taoistach, którzy zgłębili dodatkowo sztukę latania na obłokach, ukazywania się i znikania wedle woli i innych niezwykłości, żywić się oni mieli rosą lub magicznymi owocami, jak donoszą kroniki w roku 219 p.e.ch., cesarz Szy Huang Ti wysłał trzytysięczną flotylle mężczyzn i kobiet, aby poszukiwali owych mitycznych miejsc zamieszkałych przez nieśmiertelnych nadludzi, a tradycja mówi, że jedynym wynikiem wyprawy było założenie Japonii. Taoizm ma egzorcystów, mnichów i mniszki, naczelnika religijnego, który jest jakby papieżem (bez władzy świeckiej) lub może lepiej powiedzieć boskim guru (mistrzem i przewodnikiem dusz). Obrzędy są archaiczniejsze od doktryny, będąc pochodzenia ludowego i bardzo starożytnego. W święto wiosny zapalają ognie, w które kapłani taoistyczni rzucają ofiary z ryżu i soli, i które przebiegają boso; jest to odmiana czy relikt dawnego kultu słonecznego. Woda jest uosobiona przez króla Smoków, któremu wznosi się świątynie na brzegach jezior i rzek. Zmarłym winno się zapewnić spoczynek w mogile, bez czego dokuczać będą żywym. Drobiazgowe przepisy czuwają nad wyborem grobowców, i nieskończone ostrożności zachowywane są, żeby przeszkodzić ich pogwałceniu. Wszystko to tworzy umiejętność, zwaną feng-szui, do której pobożni taoiści są tem więcej przywiązani, że kładła długo przeszkody pracom inżynierów europejskich (feng-szui jest po buddyzmie i jodze, kolejną wspaniałą ideą, którą Zachód recypował w swej modzie dalekowschodniej; a poradniki feng-szui występują w wielu tłumaczeniach i wielu wydaniach. 

Buddyzm przeniknął do Chin z Indii w I wieku e.ch., za panowania dynastii Han, co zakłóciło porządek oparty na konfucjanizmie i taoizmie. Proces jego przyswajania trwał kilka wieków, ale w V stuleciu był już liczącą się siłą, wywierającą wpływ na wszystkie dziedziny życia. Przynajmniej od VI wieku klasztory buddyjskie stały się ważnymi ośrodkami religijnymi i odgrywały znaczącą rolę w życiu świeckim: dysponowały ziemią i bogactwami, udzielały pożyczek, funkcjonowały jako schroniska dla podróżnych, organizowały działalność laikatu. Różne względy, w tym ataki na taoizm i zdeprawowanie buddyjskich mnichów przyczyniły się w połowie IX wieku do ataku władz na buddyzm – wiele klasztorów zamknięto, ich majątki skonfiskowano, a mnichów i mniszki zmuszono do powrotu do życia świeckiego. Od panowania dynastii Song (960–1126) buddyzm chiński tracił stopniowo znaczenie na rzecz konfucjanizmu, a wśród chińskiej elity społecznej był uważany za religię ludową i po części obca. Przetrwał jednak do dzisiaj głównie w dwóch odmianach: szkoły chan i jingtu. Inwazja buddyzmu od I wieku przyczyniła się do szerszego promowania i upowszechniania misteryjnego dotąd taoizmi, którego wielkie otwarcie rozpoczęło się w 142 roku e.ch., czyli w połowie II wieku. 

Tradycjne religie chińskie (taoizm, konfucjanizm) w Chinach wyznaje przynajmniej około 400 milionów ludzi, a buddyzm około 170 milionów ludzi. Około 60-70 milionów ludzi wyznaje także tradycyjne religie etniczne (animizm, szamanizm). Razem około 40-45 procent ludności Chin jest związanych uczuciowo i duchowo z tradycyjnymi religiami i duchowością taoistyczną, konfucjańską, etniczną i buddyjską. 

Nieśmiertelni w taoizmie 


Nieśmiertelni – w religijnej i duchowej odmianie taoizmu święci, mężczyźni i kobiety, którzy za życia posiedli nadprzyrodzone zdolności (zazwyczaj alchemicy), a po śmierci stali się bogami w niebiosach. O nieśmiertelnych, jako istotach wolnych i pozbawionych trosk, w kulturze taoistycznej pisał jako pierwszy Zhuangzi (Czuang-Tsy), być może w znaczeniu alegorycznym, dla zilustrowania proponowanych przez siebie ideałów; jednak późniejsi taoiści uznawali ich za istoty realne. 

Nieśmiertelni dzielili się na trzy klasy wedle trzech sfer niebios:

1. Najwyższą byli Sheng ren, zamieszkujący najwyższe niebiosa; trudno ich odróżnić od bóstw, zwłaszcza że określane były tym samym terminem;
2. Cheng ren mieszkający w drugim niebie; są to dusze wielkich bohaterów i świętych taoistycznych;
3. Xian ren, najliczniejsi, żyjący w najniższych niebiosach, to filozofowie i mędrcy taoistyczni, którzy osiągnęli nadprzyrodzone możliwości dzięki swym praktykom. Ci z nieśmiertelnych, którzy wybrali życie na ziemi, byli w zasadzie nieodróżnialni od "zwykłych" mistrzów taoistycznych. 

Dążenie do nieśmiertelności (lub przynajmniej – długowieczności) stało się jednym z podstawowych elementów taoizmu religijnego. Nieśmiertelność usiłowano osiągnąć poprzez zażywanie eliksirów, lub przez praktyki ascetyczne, dietetyczne, oddechowe i seksualnej wstrzemięźliwości. Wiara w eliksir była bardzo silna i łączony był on z potężnymi i popularnymi bóstwami jak Xiwangmu, Yi i jego żona Chang’e. Jedna z najbardziej znanych opowieści mówi o Yi, który otrzymał eliksir od Xiwangmu, ale Chang’e mu go skradła, osiągnęła nieśmiertelność i została boginią księżyca. Yi nie udało się uzyskać drugiej porcji eliksiru i zmarł na ziemi. 

Jako źródła eliksiru wymieniano specjalne drzewa, brzoskwinie, zwłaszcza te rosnące w ogrodzie Xiwangmu; a po dziś dzień brzoskwinia w Chinach jest symbolem nieśmiertelności; zioła, wodę ze specjalnych źródeł itp. Starożytny traktat geograficzny "Księga gór i mórz" mówi o drzewie nieśmiertelności i przynoszącym wieczną młodość źródle chi (czyli czerwonym, cynobrowym). Niestety eliksiry sporządzane na bazie cynobru (siarczku rtęci), który w rodzimej postaci zawiera wolną rtęć, skracały raczej niż przedłużały życie zażywającym. Choć ostatecznie nieudane, poszukiwania alchemików taoistycznych znacznie przyczyniły się do rozwoju chińskiej farmakopei, a w połączeniu z innymi praktykami – całości chińskiej medycyny tradycyjnej. 

Wielu cesarzy podejmowało wysiłki, by zdobyć eliksir nieśmiertelności, np. Qin Shi Huang zorganizował wyprawy poszukujące położonych rzekomo na wschodnim oceanie Wysp Nieśmiertelnych, by od żyjących tam istot uzyskać eliksir. Późniejsi władcy, np. Han Wudi, zatrudniali taoistycznych alchemików i magów. Jedna opowieść mówi o dworzaninie, który połknął przeznaczony dla cesarza eliksir, a gdy rozwścieczony władca nakazał go stracić, uratował głowę, twierdząc, że jeśli lek był fałszywy, jego połknięcie i tak nie miało znaczenia, a jeśli prawdziwy, to rozkaz będzie niewykonalny. Do najbardziej znanych nieśmiertelnych należy grupa Ośmiu Nieśmiertelnych. 

Ośmiu Nieśmiertelnych - chiń. 八仙; pinyin: Bāxiān – w mitologii chińskiej ośmiu mędrców, którzy za życia posiedli nadprzyrodzone zdolności, a po śmierci dostąpili nieśmiertelności i boskiej czci. Odgrywają dużą rolę w religijnej i duchowej tradycji taoizmu. Za mieszkanie Ośmiu Nieśmiertelnych uważa się góry Kunlun bądź rajską wyspę Penglai na wschodzie. Do Ośmiu Nieśmiertelnych zaliczani są: He Xiangu, Cao Guojiu, Li Tieguai, Lan Caihe, Lü Dongbin, Han Xiangzi, Zhang Guolao, Zhongli Quan. Cześć Ośmiu Nieśmiertelnym oddaje się w tradycyjnych ludowych świątyniach. Tradycyjnie przedstawia ich się jako składających życzenia, płynących w łodzi po morzu do bogini Xiwangmu, lub stojących na tarasie bądź w pawilonie. 

Kunlun (chiń. upr. 昆仑山; chiń. trad. 崑崙山; pinyin: Kūnlún Shān) – łańcuch górski w zachodnich Chinach, na północnym skraju Wyżyny Tybetańskiej, łączące Karakorum na zachodzie i Ałtyn-Tag na wschodzie. Rozciągają się na długości około 2500 km, a na szerokość od 150 km na zachodnie do 600 km na wschodzie; średnia wysokość szczytów około 6000 metrów. Najwyższym szczytem Kunlun jest Liushi Shan o wysokości 7167 metrów wznoszący się w zachodniej części tego pasma. Kunlun zbudowany jest z paleozoicznych skał osadowych i metamorficznych, wypiętrzonych w trakcie orogenezy alpejskiej. Łańcuch złożony z równoległych do siebie pasm rozdzielonych zapadliskami. Klimat wysokogórski, bardzo suchy. Skąpa roślinność, wieczne śniegi i lodowce powyżej 4200 metrów n.p.m. Góry Kunlun odgrywają ważną rolę w mitologii chińskiej, a następnie w religijnej wersji taoizmu, gdzie uznawane były za siedzibę Najwyższego Bóstwa oraz innych bogów i nieśmiertelnych istot. Do najważniejszych mieszkańców mieli zaliczać się Żółty Cesarz i bogini Xiwangmu. Wierzono powszechnie, że w górach Kunlun znajduje się raj, rajska kraina, wejście do niebios.

W chińskiej mitologii święta góra Kunlun uchodzi za centralny filar świata, który podtrzymuje niebiosa. Miało to być miejsce, w którym świat ziemski łączył się ze światem bogów. Niektóre opowieści mówią o tym, iż to właśnie na górze Kunlun - zaraz po stworzeniu świata - miało mieszkać boskie rodzeństwo, czyli Nüwa i Fuxi. Inne, że Kunlun było miejscem, w którym rosły drzewa, rodzące zamiast owoców drogocenne kamienie, zaś przebywać miała tam bogini Xiwangmu. „Strumienie cynobrowe opływały górę trzy razy, a ci, którzy się z nich napili, umykali śmierci”. Kunlun jest trudno dostępny i słabo zbadany. Osiedla ludzkie są tylko w dolinach i kotlinach Kunlunu Zachodniego. 

Shangdi - chiń. 上帝; pinyin: Shàngdì; dosł. „Najwyższy Przodek, Najwyższy Władca” – w mitologii chińskiej najwyższy i najważniejszy Bóg, Stwórca, uważany za personifikację Nieba (Tian), jak wedyjski Dyaus, Indra  lub Brahman. Kult Shangdi pojawił się w okresie dynastii Shang (1600-1046 p.e.ch). Był oficjalnym kultem państwowym, a ofiary bóstwu składali cesarze jako jego najwyżsi kapłani. Postrzegany był jako nadziemska istota zsyłająca ludziom powodzenie lub klęskę. Shangdi jest bóstwem sprowadzającym deszcz i pioruny oraz kontrolującym wiatry. W późnym okresie Shang był postrzegany jako istota przewodnicząca przodkom i innym bóstwom, zaś w okresie dynastii Zhou jego kult zlał się całkowicie z bardziej uniwersalnym kultem Nieba (Tian). Taoistyczny mistyczny kult Shangdi pokazuje, że tradycja taoistyczna u swych pierwotnych podstaw jest silnie monoteistyczna, a ideał Najwyższego Bóstwa, Stwórcy i Władcy jest doskonale znany. Zarówno konfucjoniści jak i taoisci opierają się obcemu kultowi chrześcijańskiemu wylazując, że Shangdi jest prawdziwym Najwyższym Bogiem, a katolicka forma Boga Stwórcy jest jego obcym i wypaczonym przybliżeniem. 

Tian – jedno z najważniejszych pojęć chińskiej mitologii, filozofii i kosmogonii. Słowo Tiān oznacza Niebiosa, Niebo, Bóg, Bogowie. W chińskiej filozofii Niebo jest pierwiastkiem męskim, symbolizującym yang, w opozycji do symbolizującej yin Ziemi. W tradycyjnej chińskiej religii Niebo postrzegane jest jako mieszkanie bogów i istot nieśmiertelnych. Niebo jest także postrzegane jako osobowy, najwyższy Bóg, czczony pod imieniem Shangdi. Niebiosa otoczone są w Chinach od zawsze wielkim szacunkiem, upersonifikowane stanowią stwórcę wszechrzeczy. Kult Niebios był w Chinach kultem państwowym, a ofiary Niebu mógł składać tylko cesarz, będący Synem Niebios, potrzebujący ich mandatu, aby rządzić. Wyrażenie tianxia (to, co jest pod niebem) jest synonimem Chin. 

Xiwangmu - chiń. 西王母; pinyin: Xīwángmŭ; dosł. „Królowa Matka Zachodu” lub też „Zachodnia Macierz Królów" – jedno z najważniejszych bóstw w mitologii chińskiej. Uznawana za najwyższą boginię, patronka wróżek i czarodziejów, wznoszono i wznosi się do niej modły błagalne podczas suszy i epidemii. Według ludowych przekazów miała mieszkać w olbrzymim i bogatym pałacu na górze Kunlun. Jej pałac otaczał gaj brzoskwiń, które dawały nieśmiertelność. Jej święto obchodzi się tradycyjnie trzeciego dnia trzeciego miesiąca. Xiwangmu przedstawiana jest w postaci pięknej kobiety bądź bogini z paszczą tygrysa i ogonem lamparta. Zgodnie z legendami spotykała się z pierwszymi władcami Chin. Pierwotne teksty przypisywały jej partnera imieniem Dongwanggong (Króla Wschodu), jego postać zaniknęła jednak w późniejszych wiekach, stała się bardziej ezoteryczna i misteryjna, tajemna. W późniejszym okresie Xiwangmu przeniknęła do panteonu taoistów, gdzie także uznawana jest za boginię, która poznała naturę Dao. Prawdopodobnie na przestrzeni wieków słabo rozumiana dzisiaj nazwa tego bóstwa wzięła się z przestawienia w zapisie identycznie wymawianego znaku alfabetu chińskiego tworzącego nazwę bóstwa, który oznacza zarówno "pole", jak też i "matkę". W najdawniejszych zapiskach opisujących Xiwangmu, a pochodzących z końca chińskiej epoki przedcesarskiej, zwrot ten używany jest także w kontekście terytorium, które utrzymywało kontakty z cywilizacją chińską. Najpewniej więc nazwę Xiwangmu można także tłumaczyć jako "Uprawne pola Zachodnich Królów", co dopasować można do dzisiejszych terenów Turkmenistanu Chińskiego. Interesujące może być także istnienie dawnego państwa w obszarze odgraniczonym górami Ałtaju, Tien Shan oraz Kunlun Shan, które można skojarzyć z regionem znanym w Tybecie jako legendarną Krainą Śang Śung (Szang Szung) - Królestwem Bóstw Niebiańskich rezydujących na ziemi dla wspierania i ochrony ludzkości. 

Sekty chrześcijańskie błędnie zwalczają duchowość taoistyczną 


Mnóstwo ludzi z tak zwanej "religii chrześcijańskiej" boi się wejść do chińskiej restauracji, "bo się do nich diabeł przyklei", a nie przejmuje się tym, że awertywnie nienawidzi sąsiada, albo że nienawidzi tego Chińczyka, zwanego "Żółtkiem", który tę restaurację prowadzi. Boimy się rzekomych wpływów magicznych, a nie zwracamy uwagi na grzechy, w tym grzechy subtelne, antyduchowe. To przesunięcie skojarzeń jest diabłu bardzo na rękę i wprowadza grzechy w osoby, które zwalczają duchowość wschodnią. To jest przecedzanie komara, a połykanie wielbłąda. Całe inkwizycyjno-chrześcijańskie nauczanie o tzw. "zagrożeniach duchowych" jest nauczaniem ostatecznie odwracającym uwagę od grzechów (złych czynów, złych emocji i złych myśli) i szatanów (diabłów, złych duchów). To jest groźne, że zwalcza się alternatywną duchowość, a popada w grzechy. Bo czary i uroki nie działają na czystych ludzi. Przekleństwo nie działa na świętych (całkiem czystych). Nie ma negatywnego boga, ale są grzechy i demony pochłaniające ludzi grzesznych, nieoczyszczonych. Sięganie po czary i klątwy z gatunku czarnoksięstwa to ciężki grzech (odwrócenie się od Boga), przeklinanie bliźniego to ciężki grzech (wola zaszkodzenia drugiej duszy). Ale to jest groźne dla czarnoksięskich przeklinających i czarujących - groźbą ostateczną. Największym dla nas problemem pozostaje pokusa, bo po niej możemy zgrzeszyć, ulec siłom satanistycznym, grzechom. 

Czyli nie dopuszczę do siebie szatana jedząc orzeszki z Azji, albo paląc chińskie kadzidełka? - pytają często nawiedzeni bełkotem inkwizycyjnych demagogów, zwykle pełnych grzechów. Idąc tą drogą dojdziemy do absurdu i będziemy musieli sprawdzić, czy przypadkiem piekarz nie był w stanie grzechu ciężkiego, kiedy piekł chleb, który kupiliśmy. Nie tylko on, ale wszyscy, którzy uczestniczyli w produkcji mąki i tam innych składników, aż po tę soję, która tam się przypadkowo domieszała, a wiadomo, ta soja pewnie pochodzi z Azji… Właściwie niczego nie moglibyśmy bezpiecznie jeść, nie tylko w chińskiej restauracji. Dla bardziej wierzących i panikujących można przypomnieć, że to szczera modlitwa przed jedzeniem i po jedzeniu oczyszcza spożywany pokarm, także wdychane kadzidełka. Są też metody błogosławienia posiłków... 

Mistyczni władcy  Fuxi i Shennong 


Fuxi - chiń. 伏羲; pinyin: Fúxī, znany też jako Taihao 太皞, dosł. Wielki Blask - w mitologii chińskiej pierwszy z legendarnych Trzech Czcigodnych, pierwszych władców Chin. Według traktatu Huainanzi jest bogiem Wschodu i planety Jowisz. Był synem boga piorunów Leishena i dziewczyny z kraju Huaxu. Miał siostrę Nügua, którą poślubił, wbrew zasadom etycznym późniejszych Chińczyków. Miał być twórcą heksagramów umieszczonych w księdze Yijing (I Ching) oraz magicznego kwadratu luoshu. Przypisuje mu się także wynalezienie sieci do łowienia ryb, ustanowienie małżeństwa, nauczenie ludzi uprawy ziemi i rozniecania ognia (choć inne legendy jako dawcę ognia wymieniają Żółtego Cesarza lub Suirena). 

Fuxi zazwyczaj przedstawiany jest jako pół-człowiek, pół-wąż (lub smok, cesarz smok). Na płaskorzeźbach pochodzących z epoki Han Fuxi i Nügua przedstawiani są często jako ciasno splecione ze sobą węże (nagowie). Fuxi trzyma w dłoni kątownik, będący symbolem budownictwa, ale także uzdrawiających i magicznych sił. Często przedstawiany jest także jako postać o głowie wołu i ciele smoka pokrytym łuskami. Według mitu narodowości Yao Fuxi i Nügua byli parą dzieci, które jako jedyni ludzie ocaleli z wielkiej powodzi, dzięki pomocy boga piorunów i tykwie, w której się schronili. Stąd też ma pochodzić imię Fuxi (brat-tykwa). Po potopie Fuxi miał poślubić swoją siostrę, która urodziła pierwszych ludzi. 

Shennong - chin. trad. 神農, chin. upr. 神农, pinyin Shénnóng; wiet: Thần Nông - mityczny cesarz chiński i bohater mitologii chińskiej. Jego imię oznacza Boski Rolnik, gdyż według tradycji nauczył ludzi uprawiać wiele roślin. Miał także zapoczątkować medycynę i handel. Popularna legenda przypisuje mu wynalezienie sztuki parzenia herbaty. Shennong jest jedną z najważniejszych postaci wczesnej mitologii chińskiej. Często nazywany jest Płomiennym Cesarzem (Yandi), jednak początkowo były to dwa różne bóstwa, a ich ostateczne utożsamienie nastąpiło dopiero w okresie dynastii Han. Najstarsze teksty chińskie przedstawiają Shennonga jako władcę ognia, syna Shaodiana i brata Żółtego Cesarza, który w wyniku podziału świata objął panowanie nad jego zachodnią częścią. Tradycja opisuje go jako bóstwo o ciele ludzkim i głowie byka. Żona Shennonga nazywa się Tingyao. Miał z nią syna i kilka córek. Praprawnuk Shennonga, Zhurong, został jego pomocnikiem. 

W świecie zachodnim niewielu ludzi praktykuje taoizm, co nie dziwi, bo oparty jest na prawdomówności, mistycznym wglądzie, praktykach magicznych, a także wysokiej moralności, gdzie silna lojalność ucznia wobec mistrza jest absolutnie niezbędną podstawą. Ludzie na zachodzie nie nawykli ani do wierności ani tym bardziej do lojalności, nie mówiąc o prawdomówności opartej zawsze na szczerości serca. Dao (Tao) to znak chińskiego i japońskiego pisma, oznaczający Drogę w sensie duchowej podróży ku oświeceniu. Stara tradycja taoistyczna nie odróżnia taoizmu filozoficznego od taoizmu religijnego jak to zaczęto robić po 1949 roku w Chinach pod rządami maoistowskich komunistów, którzy chcieli szerzeniem rzekomego taoizmu filozoficznego wykorzeniać taoizm religijny mocno zasadzony w lokalnych tradycjach kultowych i zwyczajach misteryjno-religijnych. Nie ma żadnej tradycji filozoficznej taoizmu bez realnej głęboko oświecającej praktyki religii taoistycznej we wszystkich jej aspektach, w tym alchemciznych, medycznych i magicznych. 

Chińskie DAO (TAO) - Japońskie Do, Dou - Droga, Droga Niebios

Bibliografia i Literatura 


Mieczysław Jerzy Künstler: Mitologia chińska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Auriga, 2006. 
Wolfram Eberhard: Symbole chińskie. Słownik. Kraków: Universitas, 2007, s. 70-71.
Derek Walters: Mitologia Chin. Poznań: Don Wydawniczy Rebis, 1996, s. 106. 
Encyklopedia historyczna świata. Tom III. Kraków: Wyd. Opres, 2000, s. 249. 
Tadeusz Czarnik „Starożytna Filozofia Chińska”. 
J. Clements, Konfucjusz, Instytut Wydawniczy Erica, Warszawa 2007.


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz